Dlaczego bakterie wielolekooporne mogą stanowić duże zagrożenie dla człowieka? Kiedy należy wykonać badania? 

O BADANIACH PRZESIEWOWYCH NA OBECNOŚĆ DROBNOUSTROJÓW WIELOLEKOOPORNYCH CPE / ESBL / VRE / MRSA

Co należy wiedzieć o pałeczkach z rodzaju Enterobacterales?

W jelitach każdego zdrowego człowieka znajdują się bakterie zwane Enterobacterales (pałeczki jelitowe). W swoim naturalnym środowisku, czyli w jelitach, bakterie te nie są szkodliwe, wprost przeciwnie, pomagają trawić pokarm. Jest to tzw. kolonizacja flory bakteryjnej.

W sytuacji, gdy bakterie te przemieszczą się do innych narządów, na przykład do pęcherza moczowego lub krwiobiegu, mogą tam wywołać zakażenie. Wówczas konieczne będzie leczenie. Ważną informacją dla lekarza jest typ bakterii odpowiedzialnych za stan chorobowy.

Badania przesiewowe są najczęściej ukierunkowane na wykrycie drobnoustrojów wielolekoopornych (ang. MDRO – Multi Drug Resistant Organisms):

• MRSA – ang. Methicillin–Resistant Staphylococcus aureus; metycylino-oporny gronkowiec złocisty;
• VRE – ang. Vancomycin–Resistant Enterococcus; enterokok oporny na wankomycynę;
• CPE – ang. Carbapenemase Producing Enterobacteriaceae; pałeczki Enterobacteriaceae wytwarzające karbapenemazy;
• Pałeczki Gram-ujemne ESBL(+): pałeczki wytwarzające beta-laktamazy o rozszerzonym spektrum substratowym, ang. Extended Spectrum beta-lactamases.

Co to jest CPE / ESBL?

Pałeczki jelitowe wytwarzające karbapenemazy (CPE) oraz beta–laktamazy (ESBL) to mikroorganizmy (zwane czasem superbakteriami), które wytworzyły odporność na silnie działające antybiotyki z grupy karbapenemów (CPE)) betalaktamów (ESBL).

Antybiotyki betalaktamowe w tym karbapenemy są ważną grupą antybiotyków, na których lekarze często polegają przy zwalczaniu zakażeń opornych na inne antybiotyki. Zapobieganie rozprzestrzenianiu się bakterii CPE i ESBL w szpitalach jest sprawą dużej wagi, ponieważ zależy nam na tym, aby można było nadal stosować wyżej wymienione antybiotyki do zwalczania opornych infekcji.

Czy w przypadku wykrycia bakterii CPE / ESBL konieczne jest leczenie? 

W zdecydowanej większości przypadków szczepy CPE / ESBL bytują w przewodzie pokarmowym nie stanowiąc zagrożenia i nie powodując powstania objawów zakażenia – jest to tzw. nosicielstwo w przewodzie pokarmowym. Nie należy leczyć nosicielstwa szczepu CPE / ESBL w przewodzie pokarmowym.

Konieczność leczenia występuje, gdy powstają objawy zakażenia, wywołane przez te bakterie. Mowa tu m.in. o zakażeniu dróg moczowych, zakażeniu rany chirurgicznej.  

Szczepy CPE / ESBL mogą spowodować zakażenie, np. gdy pacjent poddany jest chemioterapii przeciwnowotworowej; gdy ma założony cewnik do pęcherza moczowego lub gdy leczony jest w oddziale intensywnej terapii (OIOM). Wówczas należy jak najszybciej rozpocząć antybiotykoterapię. 

W jakim celu bada się pacjenta na obecność CPE / ESBL ? 

Zakażenia wywołane przez bakterie CPE / ESBL mogą być oporne na leczenie. Stwierdzenie nosicielstwa CPE / ESBL u pacjenta jest bardzo ważne, gdyż w przypadku wystąpienia zakażenia personel medyczny jest w stanie szybko zidentyfikować właściwy antybiotyk i wdrożyć odpowiednie, skuteczne leczenie.

Pacjenci, u których stwierdzi się nosicielstwo CPE / ESBL otrzymają ponadto właściwą opiekę, mającą na celu niedopuszczenie do rozprzestrzeniania się tych bakterii oraz zapobieganie wywoływanym przez nie zakażeniom.

Jakie działania są podejmowane w szpitalu wobec pacjentów będących nosicielami lub zakażonych szczepem CPE / ESBL?

W każdym szpitalu pacjent ze szczepem CPE / ESBL musi być poddany izolacji na osobnej sali lub z innymi pacjentami, u których stwierdzana jest ta sama bakteria. Pacjent ze szczepem CPE / ESBL może być odwiedzany przez członków rodziny i znajomych, pod warunkiem przestrzegania zasad mycia i/lub dezynfekcji rąk przed kontaktem z odwiedzanym i bezwzględnie przed wyjściem z sali. Po wyjściu z sali izolacyjnej osoby odwiedzające powinny opuścić oddział; nie można wchodzić na inne sale chorych.

Czy należy podejmować dodatkowe środki ostrożności w warunkach domowych?

W warunkach domowych należy przestrzegać częstego mycia rąk. Istotną rolę odgrywa należyta higiena osobista, przestrzeganie zasady rozdziału ręczników domowników oraz częste mycie toalety. Nie są zalecane inne środki ostrożności, jak również ograniczanie kontaktu z domownikami. Nie jest konieczne ograniczanie przebywania w miejscach publicznych oraz w miejscu pracy.  

Jak wygląda badanie na obecność CPE / ESBL ?

Jeżeli konieczne będzie pobranie próbki, pielęgniarka wprowadzi wymazywarkę (wacik) do odbytnicy, na niewielką odległość od odbytu. Badanie to można też wykonać na próbce kału (mniej rekomendowana metoda). Może też być konieczne pobranie innych próbek np. w przypadku rany lub założonego cewnika moczowego. Podczas pobierania próbek personel medyczny zadba o ochronę prywatności i godności osobistej pacjenta. Wszystkie wymazy i próbki zostaną przekazane do laboratorium w celu zidentyfikowania wyhodowanych kolonii. Pacjent zostanie poinformowany o wyniku niezwłocznie.

Czy można pozbyć się bakterii CPE / ESBL?  

Nosicielstwo w przewodzie pokarmowym może utrzymywać się przez miesiące. Większość pacjentów pozbywa się nosicielstwa w okresie do 6 miesięcy. Pozbycie się bakterii CPE / ESBL powinno zostać potwierdzone w co najmniej dwóch badaniach wymazu z odbytu i jednym badaniu genetycznym lub trzech posiewach wykonanych w odstępie co najmniej 48 godz. Pobranie materiału musi być wykonane przez personel medyczny lub laboratoryjny.  

Czy fakt kolonizacji pacjenta szczepem CPE / ESBL może skutkować ograniczeniami w dostępie do placówek ochrony zdrowia? 

Absolutnie nie! Niedopuszczalne jest, aby szpital, dom opieki czy jakakolwiek inna placówka odmawiały lub opóźniały wykonanie świadczeń zdrowotnych lub opiekuńczych ze względu na obecność szczepu CPE / ESBL. Każdy szpital powinien dysponować salą izolacyjną umożliwiającą bezpieczny pobyt pacjenta skolonizowanego lub zakażonego w/w szczepami.