HIV to ludzki wirus niedoboru odporności (ang. Human Immunodeficiency Virus), który uszkadza komórki układu odpornościowego (immunologicznego). Nieleczony prowadzi do AIDS. Zakażenie wykryte odpowiednio wcześnie można kontrolować dzięki lekom antyretrowirusowym, które skutecznie zapobiegają rozwojowi choroby. Co ważne, osoba która jest skutecznie leczona i ma niewykrywalny poziom wirusa we krwi (niewykrywalną wiremię) nie zakaża!
W codziennych warunkach zakaźne są:
Aby doszło do zakażenia, muszą się one dostać albo na świeżą ranę, albo na błony śluzowe (powieki, jama ustna, nos, pochwa, odbyt, cewka moczowa). Nieuszkodzona skóra zabezpiecza przed zakażeniem. W kontaktach seksualnych przed zakażeniem chronią: prezerwatywa, chusteczki lateksowe, rękawiczki oraz PrEP (przedekspozycyjna profilaktyka zakażenia HIV).
W grupie ryzyka znajdują się osoby podejmujące kontakt seksualny z osobami, które nie wiedzą, czy są zakażone HIV. Niebezpieczne jest także odbywanie kontaktu seksualnego bez zastosowania prezerwatywy z osobą zakażoną. Ryzyko wzrasta w grupie osób, które miały wielu partnerów seksualnych. Do zarażenia może dojść także podczas seksu oralnego.
Zakażenie HIV jest możliwe poprzez:
Symptomy, które dotyczą początkowej fazy zakażenia, pojawiają się zazwyczaj między 2, a 6 tygodniem od momentu zakażenia. Może wystąpić:
Objawy są na tyle niespecyficzne, że łatwo je pomylić np. z grypą czy przeziębieniem. Na ich podstawie niemożliwe jest rozpoznanie (bądź wykluczenie) zakażenia HIV.
W pierwszym etapie zakażenia, podczas tzw. infekcji pierwotnej występują wymienione już wcześniej objawy. Po ich ustąpieniu nadchodzi druga faza choroby, która najczęściej jest bezobjawowa i może trwać nawet 10 lat! W tym okresie zazwyczaj nie występują żadne objawy, które mogłyby świadczyć o obecności wirusa. Ponadto wykonywane podstawowe badania laboratoryjne (np. podczas badań okresowych) nie wykazują żadnych nieprawidłowości.
Po kilkuletniej fazie utajenia choroby następuje faza objawowa, w przebiegu której mogą wystąpić różne dolegliwości spowodowane obecnością wirusa i upośledzeniem funkcji układu odpornościowego. W związku z brakiem specyficznych objawów trudno na tym etapie wykryć obecność HIV. Jeśli nie dojdzie do postawienia diagnozy i wprowadzenia ukierunkowanej terapii, zakażenie przechodzi w kolejną fazę, czyli AIDS.
AIDS to końcowy etap zakażenia HIV. Pełna nazwa AIDS to zespół nabytego niedoboru odporności (ang. Acquired Immunodeficiency Syndrome). Wiąże się z ciągłym zmniejszaniem stężenia limfocytów, w wyniku czego może dojść do rozwoju chorób związanych z niedoborem odporności oraz nowotworów. Nieleczony AIDS prowadzi do zgonu.
Kiedy HIV nie jest zakaźny?
Warto mieć świadomość, że codzienne kontakty – wspólne mieszkanie, praca, korzystanie z tych samych przyborów kuchennych czy z tej samej łazienki – nie stanowią zagrożenia zakażeniem HIV. Nie zarazi cię uścisk dłoni, pływanie w basenie, kaszel czy kichanie. Materiałem zakaźnym nie są: mocz, kał, pot, łzy, ślina, wymiociny.
Również osoby skutecznie leczone (przyjmujące leki antyretrowirusowe), o niewykrywalnej, bądź bardzo niskiej wiremii – poniżej 200 kopii/ ml3 krwi – uznawane są za niezakażające.
Jedynym sposobem potwierdzenia bądź wykluczenia zakażenia jest wykonanie testu wykrywającego przeciwciała anty-HIV lub białko p24 wirusa. W razie wyniku dodatniego należy go zweryfikować testem potwierdzenia typu PCR lub Western Blot. Zakażenie można wykluczyć dopiero po 12 tygodniach od ryzykownej sytuacji. Można je jednak zwykle potwierdzić wcześniej, bo już po 5–6 tygodniach. Z kolei po 2 tygodniach od ryzykownej sytuacji można postawić wstępne podejrzenie zakażenia.
Uzyskany ujemny wynik testu na HIV przed upływem 12 tygodnia od możliwości zakażenia należy powtórzyć, gdyż może okazać się on fałszywy. Powodem może być zbyt niski poziom przeciwciał lub antygenu.
Zaleca się także wykonanie testu na HIV przez kobiety planujące ciążę oraz spodziewające się dziecka. Warto dodać, że badanie można wykonać anonimowo i bezpłatnie w Punktach Konsultacyjno-Diagnostycznych – jeden z nich znajduje się w naszej poradni!
Leczenie osób żyjących z HIV w Polsce jest finansowane w 100% przez Ministerstwo Zdrowia i dostępne dla każdego pacjenta. Leczenie antyretrowirusowe nie tylko umożliwia zablokowanie namnażania wirusa, lecz także zdecydowanie wydłuża i poprawia jakość życia. Im wcześniej zakażenie zostanie wykryte, tym prostsze będzie jego leczenie i obarczone mniejszą liczbą powikłań. Celem leczenia jest także obniżenie zakaźności osoby zakażonej wirusem HIV, a co za tym idzie – mniejsze ryzyko zakażenia kolejnej osoby.